Irys: Sự trỗi dậy của chuỗi dữ liệu có thể lập trình và triển vọng hệ sinh thái @irys_xyz tự định nghĩa mình là chuỗi dữ liệu có thể lập trình đầu tiên trên thế giới, đang xây dựng cơ sở hạ tầng layer 1 mới cho các ứng dụng tập trung vào AI và dữ liệu. Họ không chỉ đơn thuần lưu trữ dữ liệu mà còn coi việc dữ liệu tự thực hiện quyền, truy cập và kiếm tiền là giá trị cốt lõi. Tầm nhìn của Irys là kết hợp dữ liệu và logic trên một chuỗi duy nhất để giảm bớt độ phức tạp cho các nhà phát triển, tạo ra một hệ sinh thái nơi dữ liệu hoạt động sống động trong các lĩnh vực như AI, DeFi, trò chơi, v.v. Điểm khác biệt kỹ thuật của Irys dựa trên khả năng lập trình của dữ liệu. Các nhà phát triển không chỉ đơn giản là tải lên dữ liệu mà còn có thể thiết lập mã cho biết dữ liệu đó sẽ được truy cập trong điều kiện nào, cách phân phối tiền bản quyền hoặc duy trì mã hóa ra sao. Để hỗ trợ điều này, Irys đã giới thiệu cấu trúc sổ cái kép Submit/Publish để quản lý quá trình chuyển đổi dữ liệu từ trạng thái tạm thời sang trạng thái vĩnh viễn, cho phép sử dụng dữ liệu một cách linh hoạt. Hơn nữa, máy ảo riêng của họ, IrysVM, được thiết kế với khả năng tương thích EVM, giúp các nhà phát triển Ethereum hiện tại dễ dàng tham gia, đồng thời cho phép thực thi dữ liệu và logic trên một chuỗi duy nhất. Cấu trúc đồng thuận áp dụng phương pháp lai kết hợp giữa chứng minh công việc (Proof of Work) và staking, nhằm theo đuổi cả tính phi tập trung và bảo mật. Chi phí lưu trữ cung cấp một cấu trúc có thể dự đoán lâu dài thông qua cơ chế ổn định giá dựa trên trung bình động hàm mũ (EMA). Tính toàn vẹn của dữ liệu được đảm bảo thông qua chứng minh tại thời điểm tải lên và lấy mẫu liên tục, đồng thời khuyến khích lưu trữ dữ liệu độc nhất thông qua Matrix packaging. Trong quá trình phát triển của dự án, có một số cột mốc quan trọng. Mạng thử nghiệm được công bố vào tháng 1 năm 2025 đã xử lý hơn 100.000 giao dịch mỗi giây, đạt hiệu suất nhanh hơn 6.000 lần so với Filecoin và chi phí rẻ hơn 20 lần so với Arweave. Về mặt tài chính, họ đã nhận được đầu tư ban đầu từ Lemniscap, Framework, a16z, Eclipse, và đã huy động được tổng cộng 20 triệu đô la thông qua vòng Series A vào tháng 8 năm 2025. Hơn nữa, Irys đang tích hợp với @wardenprotocol để hiện thực hóa các tác nhân AI trên chuỗi và kết nối dữ liệu có thể xác minh, đồng thời khuyến khích việc sử dụng thử nghiệm dữ liệu có thể lập trình thông qua các chương trình tập trung vào cộng đồng như IrysArcade. So với các dự án cạnh tranh, điểm mạnh chính của Irys là khả năng xử lý lưu trữ và thực thi trên một chuỗi duy nhất. Arweave hay IPFS tập trung vào lưu trữ tĩnh, do đó cần thực thi logic thông qua các giao thức bên ngoài. Ngược lại, Irys kết hợp lưu trữ và tính toán để nâng cao tính tiện lợi cho nhà phát triển và hiệu suất. Hơn nữa, khác với các lớp khả dụng dữ liệu mô-đun như Celestia phụ thuộc vào môi trường bên ngoài, Irys cung cấp một môi trường tích hợp với máy ảo tương thích EVM của riêng mình. Điểm mạnh bao gồm hiệu suất cao và tính ổn định chi phí, cùng với khả năng mở rộng hệ sinh thái nhanh chóng dựa trên các quan hệ đối tác chính. Tuy nhiên, cũng có một số yếu tố rủi ro. Cấu trúc đồng thuận lai là một thử nghiệm mới mẻ, nhưng có thể đối mặt với các vector tấn công không lường trước trong dài hạn. Hơn nữa, việc thúc đẩy sự chấp nhận quy mô lớn trong khi duy trì cấu trúc hiệu suất và chi phí là một thách thức liên tục. Thị trường lưu trữ dữ liệu đã có những người dẫn đầu mạnh mẽ, vì vậy việc thu hút cộng đồng nhà phát triển là yếu tố quan trọng. Dù vậy, cơ hội mà Irys đang đối mặt là rất lớn. Khi nền kinh tế dữ liệu toàn cầu đang phát triển lên tới hàng nghìn tỷ đô la, cơ sở hạ tầng dữ liệu có thể xác minh và được phân quyền cần thiết cho việc đào tạo mô hình AI vẫn còn ở giai đoạn đầu. Irys đang ở vị trí có thể đáp ứng nhu cầu này và có thể tìm kiếm nhiều cơ hội mở rộng thông qua sự cộng hưởng với các dự án hạ tầng phi tập trung như DePIN, DeSoc. Về mặt tiếp thị và cộng đồng, họ đã làm rõ bản sắc của mình thông qua chiến dịch "Dữ liệu trở nên sống động" và thu hút các nhà phát triển và cộng đồng thông qua các sự kiện hackathon và IrysArcade. Họ cũng đang tạo ra các ví dụ độc đáo thông qua các buổi trình diễn về bộ nhớ trên chuỗi, học AI có thể xác minh, NFT động, v.v. Những hoạt động này không chỉ thể hiện lợi thế công nghệ mà còn mang lại cho các thành viên trong hệ sinh thái cơ hội trải nghiệm những khả năng mới. Tóm lại, Irys đang mở ra một thể loại mới của chuỗi dữ liệu có thể lập trình, kết hợp lưu trữ và thực thi dữ liệu, cho thấy tiềm năng trở thành cơ sở hạ tầng cốt lõi cho các ứng dụng tập trung vào dữ liệu như AI, DeFi, trò chơi, v.v. Thách thức trong tương lai là thu hút sự chấp nhận của các nhà phát triển quy mô lớn và duy trì sự ổn định về hiệu suất và bảo mật, và nếu đáp ứng được điều này, khả năng cao Irys sẽ nổi lên như một đại diện cho cơ sở hạ tầng dữ liệu thế hệ tiếp theo.